We staan voor een grote opgave: er moet 37.000 ha bos en 1 miljoen woningen worden gerealiseerd in het komende decennium. Wat als we dit combineren?

In Nederland staan we voor een grote opgave: er moet 37.000 ha bos en 1 miljoen woningen worden gerealiseerd in het komende decennium. Wat als we dit nu combineren? In deze studie is verkend hoe een slimme combinatie van bosontwikkeling en woningbouw een antwoord kan geven op de twee urgenties en tevens hoog kwalitatieve, gezonde woonmilieus kan realiseren voor meer woonplezier, biodiversiteit èn lagere kosten. Hiermee kan de aanleg van bos meeliften in de slipstream van de woningbouwambities en daaruit worden gefinancierd. De verwachting is dat met de realisatie van 100.000 woningen (10% van de opgave) ongeveer 5.000 tot 10.000 hectare bos ontwikkeld kan worden.

Introductie

Aanleiding

In het kader van het klimaatakkoord is afgesproken 37.000 ha. bos te realiseren (de zogenoemde Bossenstrategie als onderdeel van de Klimaatenveloppe Bomen, Bos en Natuur). Daarvan is de ambitie om minimaal de helft buiten de NNN te realiseren. Ook is er de opgave om jaarlijks 100.000 woningen te realiseren in het komend decennium om het nijpende woningtekort op te lossen. Deze studie is opgezet om te onderzoeken op welke manier de ontwikkeling van nieuw bos binnen de woningbouwopgaven kan worden geïncorporeerd. Hiermee laten we zien dat woningbouw en bosaanleg zowel financieel als ruimtelijk gecombineerd kunnen worden met meerwaarde voor woonmilieu, leefomgeving en natuur. Zo hopen we gemeenten, ontwikkelaars en anderen te enthousiasmeren en overtuigen om de combinatie van bos en woningbouw echt nader te onderzoeken en te realiseren.

Visie

Woningen in het bos kennen daarnaast een hogere waarde dan woningen in een reguliere woonwijk. In het concept Bos&Wonen combineren we de twee waarbij de overwaarde wordt ingezet om een groot deel van de aanleg van het bos te bekostigen. Het is een nieuwe manier van ontwikkelen waarbij bos wordt meegenomen in de exploitatie door de woningwaardeverhoging met ecosysteemdiensten die het bos levert. Door realisatie van woningen met deze groene plus ontstaat er wel ruimte voor ontwikkeling. Daarmee kan het concept mogelijk zelfs een antwoord zijn voor woningbouwlocaties die on-hold staan door de stikstof-problematiek.

1. BOS-ERF: KLEINE WOONERVEN IN EEN BOSLANDSCHAP

Op het erf van Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) is de mogelijkheid zes tot tien woningen te realiseren en de overwaarde in te zetten voor de realisatie van bos op vrijkomende percelen. Studies uit 2016 van Wageningen Environmental Research geven aan dat het gaat om 2.300 stoppende bedrijven in de periode tot 2030. De omvang zal in praktijk groter zijn in verband met het stikstofdossier.

Groep gelijkgestemden begint samen een avontuur in een agrarische setting

3. Boswijk

Groep gelijkgestemden begint samen een avontuur in een natuurlijke setting

2. Bosbuurt

1. Bos-erf

Onderscheiden regio's

Bos in en om woonwijken biedt veel verschillende ecosysteemdiensten: voorkomen van hitte eilanden, leveren van een bijdrage aan een gezonde bodem, bergen van water bij piekbuien, afvangen van fijnstof en bieden van schaduw. Maar denk ook aan de mogelijkheden die groen biedt als plek om gezond te bewegen, als inspiratie om te spelen, als plek om te ontmoeten en als bron van rust, waardoor het geestelijk welzijn toeneemt. En natuurlijk de rol die groen vervult bij het in standhouden en verbeteren van de biodiversiteit. Daarnaast helpt bos ook in het vastleggen van Koolstof (C). Hierdoor kan de C die bij de realisatie van de woonwijk vrijkomt - voor een deel - weer op de locatie worden gecompenseerd.

Resultaat: drie ontwikkelrichtingen

Er zijn drie actuele ontwikkelingen die veel potentie bieden voor de realisatie van bosrijke woonwijken. Voor deze ontwikkelingen zijn een drietal gemengde bosrijke woonvormen geschetst om zo een significante bijdrage te leveren aan bos- en woningbouw opgave in Nederland en welke leiden tot vitale en klimaatbestendige woonwijken.

2. BOSBUURT: KLEINSCHALIG WONEN MET NATUUR IN DE ACHTERTUIN

Door kleinschalige woningbouw van enkele hectares met bos rondom dorpen in de nabijheid van N2000 gebieden te ontwikkeling, wordt de kwetsbare natuur ontlast. Met de ontwikkeling worden mogelijk stikstofbronnen weggenomen, kan het watersysteem worden hersteld en wordt het kernnatuurgebied recreatief ontlast. Deze vorm van woningbouw kan onderdeel worden van de gebiedsuitwerkingen in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (Ministerie LNV) en de extensivering van zogeheten ‘landschapsgronden’.

3. BOSWIJK: NATUURINCLUSIEVE BOSWIJKJES ALS HERONTDEKKING VAN DE TUINSTAD

Grootschalige woningbouw zoals opgenomen in het Programma Wonen (Minister voor VRO, 2022) kan ingezet worden om nieuwe recreatiebossen in stadsranden te realiseren. Hierdoor worden bovendien bestaande bos- en natuurgebieden recreatief ontlast, ontstaan groene dooraderingen van de stad en krijgen de zeer geliefde tuinsteden een 21ste -eeuws grote broer in de vorm van boswijken en -steden.

Binnen de drie ontwikkellijnen is een mix van deze drie woonvormen toegepast, inclusief een verdeling van sociale huur en koop. De woonvormen (verspreid, geclusterd en gestapeld) en de regio in Nederland bepalen de woningbehoefte, huizenprijzen en grondwaarde.

10.000 HECTARE BOS MET 100.000 WONINGEN: WOONVORMEN EN FINANCIELE DOORREKENING

Groep gelijkgestemden begint samen een avontuur in een agrarische setting

3. Stapelen

Groep gelijkgestemden begint samen een avontuur in een natuurlijke setting

2. Clusteren

1. Verspreiden

Bij ‘verspreiden’ worden vrijstaande woningen gerealiseerd (10 woningen / ha) met een hoge uitgeefbaarheid. Vanwege de hoge woningwaardes kan er met weinig woningen relatief veel bos worden ontwikkeld.
Bij ‘clusteren’ worden rijwoningen gerealiseerd (25 woningen / ha). Hierdoor is er meer roodontwikkeling nodig om bos te realiseren, maar wordt ook rekening gehouden met bos in de wijk zelf.
Bij ‘stapelen’ (50 woningen / ha) is er veel roodontwikkeling nodig om 10 ha bos te realiseren, vanwege een lage uitgeefbaarheid en lagere prijs van de woningen. Er zit echter ook een groot aandeel bos in de wijk wat tot veel kwaliteiten leidt.

Team & beelden: H+N+S | Buiting Advies | Roosmalen en Savelkoul

Vervolgens is de potentie van de drie ontwikkellijnen in de regio’s in Nederland bepaald en uitgerekend hoeveel bos er gerealiseerd kan worden middels deze concepten. Met de berekeningen is vastgesteld dat wanneer 10% van de woningbouwopgave met bos wordt gerealiseerd, dus 100.000 woningen, ongeveer 10.000 hectare bos kan worden bekostigd. Op deze manier wordt de CO2 opgeslagen in het bos als bijdrage aan het klimaatakkoord en ontstaan de toekomstbestendige, vitale, leefbare en groene wijken van de toekomst.